Dane epidemiologiczne wskazują, że blisko 80% społeczeństwa cierpi z powodu dysfunkcji kręgosłupa i tkanek okołokręgosłupowych. Dolegliwości te są znacznym problemem medyczno-społeczno-ekonomicznym, ale przede wszystkim zubożają komfort życia, ograniczają możliwość swobodnego poruszania się z powodu bólu, a przewlekły ból może być przyczyną depresji. Kluczową rolę w leczeniu i zapobieganiu dolegliwości bólowych kręgosłupa ma zarówno właściwa diagnostyka, prawidłowe leczenie i przede wszystkim profilaktyka.
Funkcje kręgosłupa w naszym organizmie
Do najważniejszych z nich należą: stabilizacja, ochrona rdzenia kręgowego oraz funkcja podporowa ciała. Stanowi on także miejsce przyczepu wielu mięśni oraz służy jako narząd ruchu. Kręgosłup dźwiga ciężar górnej części ciała. Im niżej leżą kręgi, tym większe obciążenia na nie działają. Kręgosłup to także narząd ruchu. Ruchomość w poszczególnych odcinkach części kręgosłupa jest różna. Największa występuje w odcinku szyjnym, który jest zbudowany z najdrobniejszych kręgów, co umożliwia swobodne ruchy i balansowanie głowy. W odcinku lędźwiowym występuje zdecydowanie mniejsza ruchomość, co jest przede wszystkim związane z ich masywniejszą budową oraz większym obciążeniem tych kręgów. Najmniej ruchomy jest odcinek piersiowy.
W poszczególnych odcinkach kręgosłupa występuje różny zakres zginania i prostowania. W odcinku szyjnym oraz lędźwiowym występuje większy zakres zgięcia ku tyłowi, natomiast w odcinku piersiowym większy jest zakres zgięcia do przodu. Mięśnie mają bardzo ważny wpływ na mechanikę kręgosłupa. Wszelkie zaburzenia napięcia mięśniowego, np. na skutek urazów lub różnych schorzeń, mogą znacznie ograniczyć ruch.
Przyczyny dolegliwości bólowych kręgosłupa
Pomimo rozwiniętej diagnostyką i aparatury obrazowani, wciąż trudne jest ustalenie rzeczywistych przyczyn i mechanizmów prowadzących do dolegliwości bólowych kręgosłupa. Kręgosłup to bardzo złożona struktura i każdy budujący go element może powodować dolegliwości bólowe.
Wśród licznych czynników wywołujących ból najczęściej wymieniane są: anomalie wrodzone, zmiany zwyrodnieniowe, stany zapalne, choroby nowotworowe, urazy, bóle przeciążeniowe, zaburzenia metaboliczne, problemy psychologiczne, problemy socjalne. Coraz częściej mówi się również, że przyczyną bólu kręgosłupa może być niewłaściwe odżywianie prowadzące do nawagi. Przyjmowanie nieprawidłowej pozycji ciała podczas pracy i nauki zdecydowanie przyczynia się do powstawania dolegliwości bólowych kręgosłupa.
Ból kręgosłupa
Ból kręgosłupa może mieć przyczynę mechaniczną i chemiczną. Najczęściej opisywane bóle przez pacjentów to:
- Ból kręgosłupa z promieniowaniem do kończyny,
- Ból kręgosłupa lędźwiowego – najczęściej jest następstwem przyczyn mechanicznych. Są wśród nich statyczne przeciążenia kręgosłupa wynikające z pracy w pozycjach niekorzystnych, a także nagłe przeciążenia dynamiczne. Bóle kręgosłupa lędźwiowego w 60-80% związany są z dyskopatią, zmianami zwyrodnieniowymi,
- Ból kręgosłupa szyjnego,
- Ból kręgosłupa szyjnego – skarżą się na nie osoby prowadzące siedzący tryb życia i pracę, która obciąża ten odcinek kręgosłupa np. przy komputerze. Ból może być związany z długotrwałym przebywaniem w pozycji statycznej, brakiem aktywności fizycznej, nieprawidłowej pozycji.
- Ból w kręgosłupie piersiowym.
Pacjenci często skarżą się, że bólowi kręgosłupa towarzyszą drętwienie rąk, nóg, palców. W takiej sytuacji należy się udać do fizjoterapeuty i rozpocząć diagnostykę i leczenie.
Leczenie dolegliwości bólowych kręgosłupa
Leczenie bólu kręgosłupa powinno odbywać się wielotorowo i być prowadzone wspólnie, przez lekarza ortopedę, fizjoterapeutę, lekarza neurologa i psychologa.
- Farmakoterapia bólu.
Najszybszą metodą zwalczenia bólu jest stosowanie leków przeciwbólowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że wiele leków jest silnie uzależniająca zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Z tego powodu środki farmakologiczne powinny być używane adekwatnie do aktualnych potrzeb. Bezwzględnie trzeba zachować ostrożność podczas ich stosowania.| - Fizjoterapia bólu
W celu redukcji bólu wykorzystywane są różnego rodzaju zabiegi z zakresu fizjoterapii. Najczęściej wykorzystuje się fizykoterapię. Metoda ta leczy przede wszystkim objawy choroby, a nie jej przyczynę. Znacznie redukuje jednak ryzyko nawrotu objawów choroby oraz innych niepożądanych skutków wynikających z danej dysfunkcji i towarzyszących dolegliwości bólowych. Zabiegi fizykoterapii zazwyczaj zlecane są przez lekarza lub fizjoterapeutę. Kinezyterapia to kolejna metoda z zakresu fizjoterapii wykorzystywana w leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa. Rodzaje ćwiczeń, ich częstotliwość dostosowane są zazwyczaj do aktualnego stanu i możliwości pacjenta. Ćwiczenia wykonywane są z pacjentem, prowadzone, wykonywane przez terapeutę lub przy użyciu specjalistycznego sprzętu medycznego lub wykonywane samodzielnie przez pacjenta. Kinezyterapia obejmuje wiele różnorodnych ćwiczeń czynnych.
Masaż to jedna z technik, które redukuje ból kręgosłupa. Jest doskonałym środkiem profilaktycznym. Działa jako czynnik relaksacyjny oraz stymulujący. Przyczynia się do poprawy ukrwienia, odżywienia oraz dotlenienia tkanek, a dzięki temu poprawia ich trofikę. Warto podkreślić, że stosowanie masażu zwiększa także elastyczność oraz możliwości regeneracyjne mięśni. Masaż jest pomocny w znacznym napięciu mięśni przykręgosłupowych. I ma pozytywny wpływ na psychikę pacjenta.
Profilaktyka bólów kręgosłupa
Bóle kręgosłupa są często wynikiem naszych zaniedbań i złych nawyków. Poniżej przedstawiamy kilka sposobów dbania o kręgosłup:
- podczas pracy siedzącej rób przerwy na nieforsujące ćwiczenia fizyczne,
- dbaj o prawidłową masę ciała (nadwaga prowadzi do znacznych przeciążeń),
- dbaj o zrównoważoną dietę i odpowiednie proporcje składników mineralnych w diecie, głównie wapnia i magnezu,
- zadbaj o dobrą ergonomię pracy,
- bądź aktywny fizycznie,
- jeśli pojawią się bóle poradź się fizjoterapeuty i wykonuj codziennie ćwiczenia zgodne z zaleceniami,
- nie podnoś ciężarów, schylając się po nie, trzeba w tym celu przykucnąć.