Co to jest zatorowość płucna i na czym polega?
Zatorowość płucna – inaczej zator płucny, zator serca lub zakrzepica – to groźna choroba, która polega na nagłym częściowym lub całkowitym zablokowaniu światła tętnicy płucnej. Blokady w tętnicach płucnych lub ich rozgałęzieniach powstają najczęściej na skutek skrzeplin, czyli grudek skrzepniętej krwi. Zjawisko to określa się mianem zakrzepicy żył głębokich. Skrzepy krwi, które tworzą się przeważnie w żyłach głębokich kończyn górnych i dolnych oraz docierają wraz z krwią do obszaru płuc, blokują prawidłowy przepływ krwi w żyłach. W ten sposób mogą prowadzić do niedotlenienia organizmu lub nawet zgonów. Nie można zatem lekceważyć powagi zatorowości płucnej – śmiertelność nieleczonego schorzenia może wynosić nawet 30%.
Zatorowość płucna – przyczyny choroby i czynniki ryzyka
Zatory w płucach zwykle powstają na skutek opisanych wyżej skrzeplin w tętnicach, co prowadzi do spowolnienia przepływu krwi. Skrzepliny te tworzą się np. wskutek unieruchomienia kończyny, co może wynikać z wielu czynników (m.in. podczas noszenia gipsu, znieczulenia ogólnego lub długotrwałym siedzeniu podczas jazdy samochodem czy lotu).
Do czynników podnoszących ryzyko zachorowania na zator tętnicy płucnej zalicza się także genetyczne predyspozycje chorego związane z krzepliwością krwi, przyjmowanie antykoncepcji doustnej, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, przewlekłą i zaawansowaną chorobę płuc, otyłość lub wiek. Również kobiety w ciąży są w grupie podwyższonego ryzyka – płyn owodniowy, który przedostaje się do krwiobiegu matki, może spowodować zator płucny.
Przyczyną rozwinięcia się tej choroby oraz materiałami blokującymi przepływ krwi w tętnicach płucnych mogą być również:
- oderwane fragmenty tkanki tłuszczowej od złamanej kości – tzw. zator tłuszczowy;
- makroskopowe masy nowotworowe oderwane od pierwotnego guza w przebiegu rozsianej choroby nowotworowej;
- ciała obce, takie jak m.in. pęcherzyki powietrza lub rtęć, które powodują zator płucny poprzez dostanie się do krwioobiegu w trakcie przeprowadzania zabiegów medycznych.
Wśród pozostałych czynników ryzyka zatorowości płucnej wymienia się także niektóre zabiegi chirurgiczne w obszarze kończyn dolnych czy urazy rdzenia kręgowego.
Zatorowość płucna – objawy i rozpoznanie
Pierwsze objawy zatoru płucnego w przypadku niewielkiej zakrzepicy mogą być niezauważalne. Jeśli jednak zatorowość płucna jest w stanie objawowym, jej kliniczne oznaki pojawiają się praktycznie natychmiast od wystąpienia zatoru. Mimo to objawy zakrzepicy płucnej mogą przypominać m.in. zapalenie płuc, astmę czy zawał serca, co utrudnia rozpoznanie choroby.
Nagłymi objawami zatoru serca mogą być:
- ból w klatce piersiowej;
- suchy napadowy kaszel, czasem połączony z krwiopluciem;
- przyspieszenie oddechu;
- duszności;
- przyspieszenie bicia serca, tzw. tachykardia;
- zasłabnięcie lub omdlenie;
- gorączka;
- obrzęk lub ból jednej z kończyn dolnych.
Wiele zależy również od czynników ryzyka wystąpienia choroby czy stopnia zaawansowania zakrzepicy płucnej – objawy wstrząsu kardiogennego, czyli m.in. tachykardia, w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić nawet do śmierci chorego.
Zatorowość płucna – leczenie
Czy zatorowość płucna jest wyleczalna? Jak najbardziej tak, choć wiele zależy od szybkości jej wykrycia. Leczenie zatorowości płucnej dostosowuje się do stadium zaawansowania choroby. W łagodnym przebiegu zatoru płucnego wdraża się metody farmakologiczne, takie jak leki przeciwkrzepliwe z zastosowaniem heparyny, których celem jest rozpuszczanie skrzepów i zapobieganie powstawaniu nowych. W przypadkach cięższych podaje się choremu leki trombolityczne, ukierunkowane na rozpuszczanie zatoru.
Konsultacja z kardiologiem
Gdy leki okazują się nieskuteczne, wówczas konieczne jest operacyjne usunięcie zatorów w płucach za pomocą wprowadzonego do tętnicy cewnika, który mechanicznie rozdrabnia skrzeplinę. W szczególnie trudnych przypadkach przeprowadza się chirurgiczny zabieg usunięcia skrzeplin z tętnic płucnych, czyli tzw. embolektomię.
Zatorowość płucna – rokowania, rehabilitacja i profilaktyka
Po przebyciu zatorowości płucnej, jeśli choroba zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana, wiele chorych wraca do pełni sił. W zależności od stanu zdrowia chorego przed wystąpieniem zatoru płucnego część pacjentów może stale borykać się z długotrwałymi powikłaniami, takimi jak np. nadciśnienie płucne, co może wymagać stałej terapii przeciwzakrzepowej.
Odpowiednia rehabilitacja po zatorowości płucnej jest niezbędna w celu odzyskania zdrowia – choć powrót do aktywności fizycznej jest wskazany, warto ustalić dokładny plan i intensywność ćwiczeń z lekarzem. Niezbędne są też profilaktyczne badania kontrolne, zdrowy styl życia oraz profilaktyka przeciwzakrzepowa w celu uniknięcia nawrotu choroby.
