Czym jest zapalenie osierdzia sercowego?
Zapalenie osierdzia, znane również jako perikarditis, to stan zapalny osierdzia, czyli błony otaczającej mięsień sercowy. Pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną warstwą osierdzia istnieje ciasna przestrzeń zwana jamą osierdzia, która zawiera niewielką ilość płynu. Płyn osierdziowy w niewielkich ilościach jest fizjologicznym składnikiem worka osierdziowego, pełniąc funkcję amortyzatora i ułatwiając ruchy serca. Na skutek stanu zapalnego w jamie, płynu osierdziowego przybywa, a jego nadmiar, nazywany wysiękiem osierdziowym utrudnia pracę serca i może prowadzić do nagłego wzrostu ciśnienia, przez co mięsień sercowy nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo.
Zazwyczaj zapalenie nie ogranicza się wyłącznie do osierdzia. Często proces zapalny rozprzestrzenia się na inne warstwy serca, co może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego (miokardium) lub wsierdzia. Ponadto, stan zapalny może się także rozszerzać na inne części organizmu.
Przyczyny zapalenia osierdzia
Zapalenie osierdzia sercowego można podzielić na różne rodzaje, w zależności od czynnika, który je wywołał:
- Infekcje – najczęstszą przyczyną zapalenia osierdzia są infekcje wirusowe, takie jak adenowirusy, Coxsackievirus, a także bakterie (np. gronkowiec złocisty, paciorkowiec β-hemolizujący), grzyby lub pasożyty;
- Choroby autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy, choroba Kawasaki;
- Choroby zapalne tkanki łącznej – zespół Sjögrena, sarkoidoza;
- Uczulenia – na leki (np. penicylina), po szczepieniach;
- Urazy klatki piersiowej – poważny uraz klatki piersiowej może spowodować zapalenie osierdzia;
- Nowotwory – zapalenie może być wywołane przez przerzut nowotworowy do osierdzia serca.
Niekiedy zdarza się, że przyczyna choroby jest niemożliwa do zidentyfikowania – wtedy określa się ją jako idiopatyczne zapalenie osierdzia.
Objawy zapalenia osierdzia
Najbardziej charakterystycznym objawem zapalenia osierdzia jest ból w klatce piersiowej, który może być ostry i nasilać się przy głębokim oddychaniu, połykaniu czy zmianie pozycji ciała. Ból często opisywany jest jako uciskający lub przeszywający i może promieniować do ramienia, pleców lub szyi.
Inne objawy mogą obejmować:
- Gorączkę i uczucie ogólnego rozbicia,
- Tachykardię, czyli przyspieszony rytm serca,
- Duszności, zwłaszcza w pozycji leżącej,
- Suchy kaszel oraz uczucie zmęczenia,
- W niektórych przypadkach mogą również wystąpić objawy przypominające grypę, takie jak bóle mięśni, zmęczenie i złe samopoczucie.
Rozpoznanie objawów zapalenia jest kluczowe dla wczesnego wykrycia choroby i skutecznego leczenia.
Zapalenie osierdzia – jak leczyć?
W zależności od przyczyny zapalenia osierdzia oraz stanu pacjenta, istnieje kilka sposobów leczenia tego schorzenia. W leczeniu nieswoistym, poprawę widać już zazwyczaj po podaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. ibuprofenu lub po zastosowaniu kwasu acetylosalicylowego. Jeśli przyczyną zapalenia okaże się być infekcja bakteryjna, niezbędne będzie zastosowanie antybiotykoterapii. W przypadku gdy standardowe leki nie przynoszą rezultatów, konieczne może być przyjęcie glikokortykosteroidów, które odznaczają się silniejszym działaniem. Ważnym elementem leczenia nieswoistego jest także maksymalne ograniczenie wysiłku fizycznego.
W przypadku znanej etiologii zapalenia osierdzia, korzysta się z leczenia swoistego, tj. skierowanego bezpośrednio w wyeliminowanie przyczyny choroby. Przy nowotworach jest to radio- lub chemioterapia, a przy niewydolności nerek intensywny proces leczenia choroby podstawowej.
W rzadkich przypadkach, kiedy przy zaawansowanym stadium choroby występują powikłania, może być konieczne przeprowadzenie zabiegu perikardiotomii, czyli chirurgicznego usunięcia osierdzia. Operacja ta obarczona jest jednak ryzykiem, gdyż śmiertelność okołooperacyjna wynosi od 6 do 12%.
Rokowanie w zapaleniu osierdzia
Rokowanie w przypadku zapalenia osierdzia zazwyczaj jest dobre, szczególnie gdy choroba jest szybko zdiagnozowana i odpowiednio leczona. Gdy zapalenie wywołane jest infekcją wirusową, rokowania są najkorzystniejsze, choć i tak około 30% pacjentów doświadcza nawrotu choroby. W przypadku zapalenia osierdzia o podłożu nowotworowym lub gruźliczym, rokowanie nie jest niestety optymistyczne. Dodatkowo po zapaleniu gruźliczym, w osierdziu mogą tworzyć się groźne powikłania, takie jak zaciskowe zapalenie osierdzia, które często wymaga interwencji kardiochirurga.
Regularne wizyty kontrolne i ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich są kluczowe dla zapewnienia najlepszego możliwego rokowania.
Bibliografia:
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kardiologia/zapalenie-osierdzia-przyczyny-objawy-i-leczenie-aa-8cej-Jwq9-VNBR.html
https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-narzadow-wewnetrznych,zapalenie-osierdzia,artykul,1581064.html
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/161114,zaciskajace-zapalenie-osierdzia
