Zakrzepica żylna – czym jest?
Zakrzepica to stan chorobowy, w wyniku którego w układzie żył głębokich pojawiają się zakrzepy, utrudniające lub uniemożliwiające przepływ krwi. Zazwyczaj dotyczy kończyn dolnych i miednicy – tego typu zatory występują w obrębie łydek, ud, podkolan oraz bioder. Rzadziej, bo w mniej niż 10% przypadków, mamy do czynienia z zakrzepicą ręki, obejmującą żyły podobojczykowe i pachowe.
Zakrzepica dystalna, zlokalizowana w obrębie łydek, występuje najczęściej i zazwyczaj przebiega bezobjawowo i samoistnie. Rozszerzenie schorzenia na żyły podkolanowe, udowe oraz biodrowe, określane zakrzepicą proksymalną, stanowi większe zagrożenie dla zdrowia i może powodować bolesne obrzęki. Zdarza się, że zakrzepica rozwija się też w innym fragmencie układu żylnego.
Samo powstanie zatoru żylnego nie jest niebezpieczne dla życia. Ryzyko zgonu pojawia się wówczas, kiedy fragment zakrzepu oderwie się od ściany żyły i, wraz z biegiem krwi, przedostanie się do prawego przedsionka, prawej komory i dalszych rozgałęzień tętnicy płucnej. Jeśli duży materiał zatorowy zaklinuje się w tym obszarze, to może prowadzić do nagłej śmierci. Mniejsze oberwane fragmenty mogą z kolei doprowadzić do zatkania naczyń krążenia płucnego i prowadzić do zatorowości płucnej.
Jak powstają zatory w żyłach?
W zdrowym układzie krwionośnym krew naturalnie przepływa żyłami do serca. Tłoczenie krwi z kończyn dolnych w kierunku przeciwnym do siły ciężkości jest możliwy dzięki pracy mięśni. Jednak zdarza się, że któryś z elementów tego mechanizmu zawodzi.
Zator w żyle powstaje wskutek zaburzeń w prawidłowym przepływie krwi, konsekwencją których jest uszkodzenie śródbłonka wyściełającego ściany naczyń krwionośnych. Płytki krwi przyklejają się następnie do naruszonego śródbłonka, tworząc zakrzep, który blokuje drożność żył.
Zakrzep może formować się przez długi czas, ale zdarza się także, że powstaje zaledwie w ciągu kilku godzin. W niektórych przypadkach jedynie zwęża światło żyły, utrudniając przepływ krwi, a w innych – zatyka fragment żyły i całkowicie uniemożliwia przepływ krwi.
Przyczyny zakrzepicy
Zakrzepica najczęściej dotyka osoby starsze, które ukończyły sześćdziesiąty rok życia i które prowadzą mało aktywny tryb życia. Ryzyko choroby rośnie z wiekiem, ponieważ ścianki żył z czasem tracą swoją elastyczność i grubieją, co naraża je na uszkodzenia.
W wielu przypadkach zakrzepica jest także efektem długotrwałej pracy w pozycji siedzącej lub stojącej. Ponadto, zakrzepy często pojawiają się u kobiet w ciąży, osób stosujących antykoncepcję hormonalną oraz zmagających się z chorobami układu krążenia.
Mówiąc o bezpośrednich przyczynach powstania zakrzepów, należy zwrócić się do tzw. triady Virchowa, która uwzględnia trzy czynniki, leżące u podłoża rozwoju zakrzepicy żył głębokich:
- spowolnienie przepływu krwi, będące efektem tymczasowego unieruchomienia kończyny lub ucisku na żyły;
- nadmierna krzepliwość krwi, nadpłytkowość lub trombofilia;
- uszkodzenie ściany śródbłonka, spowodowane przez czynniki zewnętrzne m.in. urazy lub zabiegi.
Zakrzepy w nogach – objawy
W początkowych etapach choroby zakrzepica rozwija się niemal niezauważalnie, szczególnie jeśli dotyczy żył piszczelowych i strzałkowych – żył w obrębie łydek. Istnieje jednak szereg symptomów, które mogą posłużyć za sygnały ostrzegawcze.
Ból nóg przy zakrzepicy to zazwyczaj pierwszy z objawów, sugerujący, że problem dotyczy żył podkolanowych, udowych lub biodrowych. Początkowo może być błędnie uznany za skurcz mięśni, jednak nie ustępuje równie szybko. Nieprzyjemne dolegliwości nasilają się podczas chodzenia i zazwyczaj łagodnieją, kiedy kończyna zostaje uniesiona do góry. Zator żyły w nodze może również wywoływać obrzęk, w okolicach którego skóra przyjmuje siny, szaro-niebieski odcień.
Będąca rezultatem zakrzepicy podudzia lub zakrzepicy żyły podkolanowej, opuchlizna najczęściej pojawia się w okolicach kostki, rzadziej na całym podudziu lub udzie – zlokalizowana jest poniżej samego zakrzepu. Stąd, obrzęk kostki sugeruje powstanie zakrzepu w udzie, a nie – zatoru w stopie.
Pozostałe objawy zakrzepu w nodze mogą obejmować stan podgorączkowy lub gorączkę, wzrost temperatury jednej z kończyn oraz uczucie ciężkości w nodze. Ponadto, zakrzepica żył powierzchniowych charakteryzuje się powstawaniem wyczuwalnych zgrubień na skórze.
Zakrzepice żył – diagnostyka i leczenie
Objawów zatoru żylnego nie należy ignorować. Na badanie należy udać się do flebologa, specjalisty zajmującego się chorobami układu żylnego. Lekarz ten może postawić diagnozę już na podstawie oględzin kończyny i szczegółowego wywiadu z pacjentem.
Składająca się z 12 pytań ankieta, pozwala na ocenę stanu zdrowia i symptomów według skali Wellsa. Za każdą odpowiedź twierdzącą pacjent otrzymuje 1 punkt. Osoby, których wyniki wskazują na małe lub umiarkowane zagrożenie chorobą (0-2 punktów), zostają skierowane na badanie krwi. Wyższy wynik rezultuje skierowaniem na USG żył głębokich z przystawką Dopplera. Diagnostyka może obejmować także flebografię, czyli zdjęcie rentgenowskie z kontrastem.
Konsultacja z kardiologiem
Wybór metody leczenia zależy od postępu choroby oraz miejsca powstania zatoru. Zakrzepica dystalna zazwyczaj mija samoistnie – niewielkie zakrzepy rozpuszczają się i znikają bez śladu. W pozostałych przypadkach stosuje się terapię zachowawczą, polegającą na podawaniu farmaceutyków przeciwzakrzepowych. Leki zmniejszają ryzyko powstania zatoru płucnego, hamują wzrost istniejących zakrzepów i zapobiegają powstawaniu nowych.
Zakrzepica to choroba, która bardzo rzadko wymaga leczenia operacyjnego. Zabieg chirurgiczny przeprowadzany jest jedynie w przypadku długotrwałej lub nawracającej choroby.
Bibliografia:
Gutknecht P., Łuszczyńska-Nitka G., Siebert J., Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2007, nr 1 (2).
Windyga J., Pasierski T., Torbicki A., Zakrzepy i zatory, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
