Staw barkowy to dość skomplikowany mechanizm w naszym organizmie. Musi unieść wiele i w sensie fizycznym jak i przenośnym. Łączy kończynę górną z tułowiem i zbudowany jest z kilku pomniejszych stawów, struktur kostnych, licznych mięśni, więzadeł oraz ścięgien. Jest to staw o najszerszych zakresach ruchu. Poznajmy ten mechanizm.
Budowa stawu barkowego
Aby zrozumieć przyczyny bólu lub urazów barku warto poznać jego budowę, każda bowiem jego część narażona jest na urazy powodujące ból i dyskomfort.
Bark tworzą następujące elementy:
- staw ramienny, który składa się z głowy kości ramiennej i panewka łopatki;
- staw barkowo-obojczykowy łączy on obojczyk z wyrostkiem barkowym łopatki. Nie stykają się one ze sobą bezpośrednio, a łączy je chrzęstny krążek stawowy i otacza torebka stawowa, wzmocniona więzadłami barkowo-obojczykowymi. Najważniejszą rolę w stabilizacji obojczyka pełnią więzadła kruczo-obojczykowe;
- staw mostkowo-obojczykowy scala mostek z obojczykiem. Staw ten tworzą: wydrążenie stawowe na powierzchni mostka i powierzchnia stawowa mostkowego końca obojczyka, łączy je krążek stawowy;
- staw łopatkowo-piersiowy zbudowany jest z ruchomych względem siebie tkanek miękkich pomiędzy łopatką a ścianą klatki piersiowej. To staw nieanatomiczny – nie posiada powierzchni stawowych oraz chrząstki stawowej. Ma on ważną funkcję w końcowych zakresach ruchu odwodzenia i zgięcia w stawie barkowym;
- staw podbarkowy nazywany również przestrzenią podbarkową znajdującą się pomiędzy głową kości ramiennej i wyrostkiem barkowym łopatki, od przodu zamknięta więzadłem kruczo-barkowym. Staw ten nie jest strukturą anatomiczną, nie posiada powierzchni stawowych i chrząstki stawowej;
- tkanki miękkie, czyli: mięsień czworoboczny, naramienny, podgrzebieniowy i trójgłowy (triceps).
Ból barku – dyskomfort, który należy rehabilitować i leczyć
Ból barku to obecnie dość częsta dolegliwość, z którą spotykają się lekarze ortopedzi i rehabilitanci. Ból barku należy zdiagnozować i w miarę potrzeby rehabilitować jak najwcześniej to możliwe. Przyczyn bólu barku może być wiele, ale najczęstsze to: przeciążenia na skutek często powtarzanych, jednostajnych ruchów barkiem. Często obserwowane jest to u osób uprawiających sport jak np.: tenis, siatkówkę, piłkę ręczną, a także u osób, które wykonują pracę, która wymaga jednostajnego, powtarzającego się ruchu np. malowanie ścian (malarze).
Bark narażony jest również na ból z powodu braku ruchu i utrzymywania go w nienaturalnej pozycji jak np. spędzanie długich godzin w pracy przed komputerem, obciążania go noszeniem ciężkich toreb.
Urazy barku podczas uprawiania sportu czy nieszczęśliwe upadki podczas codziennych aktywności mogą również powodować ból i ograniczenie jego ruchomości. Choroby zwyrodnieniowe stawów często również są przyczyną bólu barku.
Kiedy dochodzi do schorzeń i urazów barków? Co najczęściej diagnozują specjaliści?
- Choroby zapalne stawów – to problem, który należy diagnozować szybko i leczyć, aby oszczędzić sobie bólu oraz pogarszania stanu stawów. Przyczyny chorób zapalnych stawów to: reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa, łuszczycowe zapalenie stawów. W przypadku tych schorzeń dochodzi do przerostu znajdującej się w stawie błony maziowej i nagromadzenia płynu wewnątrz stawu, może towarzyszyć temu gorączka i ogólne osłabienie organizmu i przewlekły ból.
- Bark zamrożony – zamrożony bark to schorzenie, które charakteryzuje się dużym ograniczeniem ruchomości w stawie barkowym, a także towarzyszącym mu narastającym bólem, głównie związanym z używaniem kończyny, jak również spoczynkowym np. podczas nocy. Zamrożony bark to dolegliwość bez wyraźnych czynników sprawczych np.: urazu, czy chorób zwyrodnieniowych stawów. Zamrożony bark, to stan zapalny maziówki oraz zwłóknienie torebki stawowej. Pojawia się kolagenowa tkanka, przypominająca bliznę. Unaczynienie i unerwienie tej nowej tkanki powoduje bolesność i sztywność. Chorobie towarzyszy ostry ból bez wymiernego uszkodzenia tkanki. Przyczyny choroby nie są do końca poznane. Łączy je się z menopauzą u kobiet (częściej bark zamrożony diagnozuje się u pań po 40 roku życia), cukrzycą, chorobą Parkinsona, zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, immunologicznymi, biochemicznymi czy hormonalnymi, nerwicowymi i stresowymi. Leczenie tego zaburzenia najlepiej zacząć jak najwcześniej. Wskazana jest wczesna interwencja fizjoterapeutyczna. Może ona wpłynąć na łatwiejszy i szybszy powrót do zdrowia.
- Zwichnięcie stawu barkowego najczęściej dochodzi do nich podczas wypadku, gdy głowa kości ramiennej, w wyniku silnego uderzenia przemieszcza się z panewki stawowej. Następuje zniekształcenie barku, pojawia się obrzęk oraz zasinienie z powodu wewnętrznego krwotoku. W wyniku zwichnięcia, u ludzi młodszych dochodzi do uszkodzenia przednio-dolnego obrąbka stawowego, a u ludzi starszych może dojść do uszkodzenia ścięgien pierścienia rotatorów.
- Uszkodzenia przeciążeniowe są wynikiem naderwań, czyli częściowych lub całkowitych uszkodzeń ścięgien pierścienia rotatorów lub obrąbka stawowego. Dochodzi do nich podczas wymagającej dużego wysiłku pracy fizycznej lub uprawiania sportu, gdy ramię nawet minimalnie przemieszcza się poza dopuszczalny zakres swojej ruchomości.
Diagnostyka i leczenie
Diagnostyka dolegliwości ze strony stawu barkowego obejmuje m.in. wywiad lekarski, badanie palpacyjne, sprawdzenie ruchomości stawu, badania obrazowe – USG, RTG, rezonans magnetyczny barku.
W zależności od diagnozy lekarz dobiera odpowiednie leczenie. Może zalecić m.in. odciążanie bolącego barku, używanie odpowiednich ortez czy usztywniaczy, stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz maści, żeli. W wielu przypadkach zalecana jest rehabilitacja prowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.
Ból barku powinien być zdiagnozowany i odpowiednio leczony. Nieleczony ból barku może prowadzić do rozwoju zmian zwyrodnieniowych oraz zaburzenia funkcji stawu barkowego w postaci ograniczenia zakresu ruchu. Dyskomfort powodowany bólem barku może również negatywnie wpływać na stan psychiczny pacjenta, generując stres i frustrację.
Zapobieganie powstawaniu bólu i uszkodzeń barku jest bardzo ważne i stosunkowo proste. Utrzymanie odpowiedniej ruchomości stawów to cel profilaktyki, która powinna skupiać się przede wszystkim na odpowiednio dobranych ćwiczeniach między innymi stożka rotatorów. Tak jak w profilaktyce utrzymania zdrowia innych stawów, tak również w przypadku barków ważna jest odpowiednia dieta i zdrowy styl życia.
