Słodziki, naturalne lub otrzymywane na drodze chemicznej, stanowią popularny zamiennik cukru spożywczego – glukozy, fruktozy czy sacharozy. Korzystne dla osób zmagających się z cukrzycą lub próchnicą, substytuty te nie są pozbawione przeciwwskazań. Podobnie jak pozostałe substancje słodzące, słodziki mogą być szkodliwe w nadmiernych ilościach i nierzadko powodują niepożądane skutki uboczne. Czy słodzik jest zdrowszy od cukru? Jakich substancji słodzących unikać? Sprawdź, jak najlepiej zadbać o dobrobyt swojego organizmu.
Czym są słodziki?
Coraz częściej stosowane do produkcji żywności, napojów i leków, słodziki to syntetyczne lub naturalne substancje słodzące, które stanowią zamiennik cukru. Zalicza się do nich intensywnie słodkie środki słodzące oraz cukrole – alkohole cukrowe. Słodziki mają słodki smak, ale ich wartość energetyczna jest niższa od cukru, przez co są mniej kaloryczne. Ponadto nie wywołują próchnicy zębów, ponieważ hamują rozwój bakterii występujących w jamie ustnej i stymulują wydzielanie śliny.
Słodziki mogą pojawić się we wszystkich tych produktach, w których zwyczajowo stosuje się cukier, często opatrzonych hasłem „bez cukru” lub „light”. Występują w gumach do żucia, słodyczach, pieczywie, sokach, napojach gazowanych i energetyzujących oraz w artykułach dedykowanych cukrzykom i osobom będącym na diecie. Ze względu na właściwości konserwujące słodziki mogą pojawić się także w niektórych lekach i wyrobach kosmetycznych, m.in. w paście do zębów i płynie do płukania ust.
Słodziki a cukrzyca – czy słodzik podnosi cukier?
Ze względu na niską kaloryczność oraz niski indeks glikemiczny, słodziki polecane są osobom zmagającym się z cukrzycą typu 2, często związaną z otyłością oraz insulinoopornością. Spożywane w umiarkowanych ilościach słodziki nie powodują gwałtownych skoków glukozy we krwi. Bezpieczeństwo stosowania zamienników cukru przez osoby cierpiące na tę chorobę potwierdzone zostało przez stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością w 2012 roku.
Spośród naturalnych słodzików najlepszych dla cukrzyków wymienia się stewię, a półsyntetycznych – erytrol. Ten ostatni, uznawany za najzdrowszą alternatywę cukru, wyróżnia się brakiem wpływu na wydzielanie insuliny oraz na działanie leków przeciwcukrzycowych.
Słodzik czy cukier?
Biały cukier, a właściwie – sacharozę, otrzymuje się w procesie rafinacji z trzciny oraz buraków cukrowych. W nieznacznej ilości znajduje się także w niektórych owocach i warzywach. Sacharoza stanowi cenne źródło energii. Nie zawiera jednak ani witamin, ani substancji mineralnych, które mogłoby zostać wykorzystane przez organizm w inny sposób. Spożyty cukier magazynowany jest w mięśniach i wątrobie, a jego nadmiar przekształca się w tkankę tłuszczową, co może nieść ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne.
Zbyt duża konsumpcja sacharozy może prowadzić m.in. do cukrzycy, insulinooporności, próchnicy, miażdżycy oraz problemów z trzustką. Z tego powodu wiele osób decyduje się na wprowadzenie zamienników do swojej diety i stosuje słodziki zamiast cukru. W przeciwieństwie do sacharozy nie powodują one gwałtownych skoków glukozy we krwi i nie wpływają na rozregulowanie gospodarki insulinowej. Nie są także tak uzależniające jak sam cukier, który pobudza ośrodek przyjemności w organizmie i tym samym zachęca do dalszej konsumpcji słodyczy.
Czy słodzik jest szkodliwy?
W wielu aspektach słodziki mają przewagę nad cukrem. Ich spożycie nie pozostaje jednak obojętne dla organizmu, trudno je także uznać za jednoznacznie korzystne. Bieżące badania naukowe nie wykazują negatywnego wpływu substytutów cukru, o ile są one stosowane w umiarkowanych ilościach. Nadmierna konsumpcja może prowadzić do wielu skutków ubocznych, zmiennych w zależności od rodzaju spożywanego słodziku.
Ksylitol, mannitol i sorbitol – czyli alkohole cukrowe, mogą powodować wzdęcia i biegunki, ponieważ nie są trawione w jelicie cienkim, ale w jelicie grubym. Ponadto ksylitol jest niewskazany dla osób cierpiących na zespół jelita drażliwego. Z kolei osoby z nietolerancją laktozy powinny unikać wytwarzanego z niej laktitolu, a kobiety w ciąży – sacharyny. Aspartamu nie mogą spożywać chorzy na fenyloketonurię, ponieważ zawiera fenyloalaninę. Ten słodzik wzbudza też wiele kontrowersji w świecie nauki. Jest bowiem rozkładany przez organizm do aminokwasów oraz szkodliwego metanolu i ze względu na to podejrzewa się go o rakotwórczość.
Trudno jednoznacznie wskazać, czy słodziki są zdrowe, czy szkodliwe. Sprawdzają się jako zamiennik cukru, ale nie należy ich nadużywać. Stosowane z umiarem mogą wywierać pozytywny wpływ na dietę oraz organizm człowieka.
Bibliografia:
Azad M. B., Abou-Setta A. M., Chauhan B. F. i in., Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies, „CMAJ”, nr 189 (28), 2017.
Piątkiewicz P., Maksymiuk-Kłos A., Substancje słodzące – fakty i mity, https://podyplomie.pl/aktualnosci/04873,substancje-slodzace-fakty-i-mity, [data dostępu: 05.11.2023].
Świerczek U., Borowicka A., Feder-Kubis J., Struktura, właściwości i przykłady zastosowań syntetycznych substancji słodzących [w:] „Żywność: Nauka – Technologia – Jakość”, nr 4 (107), 2016.
