Płyn w osierdziu – przyczyny
Osierdzie zbudowane jest z dwóch warstw: zewnętrznej ściennej oraz wewnętrznej trzewnej. Pomiędzy nimi znajduje się przestrzeń osierdziowa, która zawiera niewielką ilość płynu, zwykle poniżej 50 ml. Niekiedy, w wyniku różnych patologii, ilość płynu w osierdziu wzrasta, powodując groźne dolegliwości wymagające szczegółowej diagnostyki.
Za najczęstszą przyczynę zwiększonej ilości płynu w worku osierdziowym odpowiada zapalenie osierdzia sercowego. Może je wywołać infekcja wirusowa lub bakteryjna, gruźlica, choroby tkanek łącznych (np. toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów) lub nowotwory.
Inne przyczyny nadmiaru płynu w osierdziu (wysięku osierdziowego):
- Choroby autoimmunologiczne – sklerodermia, vasculitis, sarkoidoza, wrzodziejące zapalenie jelita i inne choroby reumatyczne,
- Choroby metaboliczne – niedoczynność tarczycy, mocznica, zespół nadmiernej stymulacji jajników (OHSS),
- Infekcyjne – mykoplazmatyczne, grzybicze, pasożytnicze, ropnie okołozastawkowe,
- Urazy klatki piersiowej – silne uderzenie w klatkę piersiową lub inne urazy jatrogenne,
- Niewydolność nerek – w zaawansowanych stadiach niewydolności nerek może dojść do gromadzenia się płynu w wielu częściach ciała, w tym w worku osierdziowym,
- Leki – niektóre leki, takie jak chemioterapia i leki immunosupresyjne.
Zdarza się, że obecność nadmiernej ilości płynu w worku osierdziowym nie prowadzi do wystąpienia żadnych objawów u pacjenta.
Płyn w osierdziu – objawy
Czy zwiększona ilość płynu w osierdziu jest niebezpieczna? W sytuacjach patologicznych, nawet niewielka ilość płynu gromadząca się szybko, bądź duże ilości płynu narastające powoli, mogą prowadzić do zwiększenia ciśnienia w worku osierdziowym. Wysokie ciśnienie wywiera ucisk na komory serca, co zakłóca ich zdolność do prawidłowego napełniania się i funkcjonowania hemodynamicznego. W efekcie, obserwuje się zmniejszenie pojemności minutowej serca, występowanie niskiego ciśnienia tętniczego (hipotonii) oraz przyspieszone tętno (tachykardię). Te zaburzenia mogą być bezpośrednio odpowiedzialne za wystąpienie groźnej dla życia tamponady serca.
Innymi objawami nieprawidłowej ilości płynu osierdziowego (niekiedy ten stan potocznie określany jest jako “woda w sercu”) są duszności, bóle w klatce piersiowej, kaszel, tarcie osierdziowe lub zaburzenia połykania.
Płyn w worku osierdziowym – badania diagnostyczne
Wykrycie nadmiaru płynu w osierdziu wymaga przeprowadzenia szeregu badań diagnostycznych. Lekarz dobiera zestaw badań indywidualnie, biorąc pod uwagę objawy pacjenta, jego historię medyczną oraz inne czynniki.
Postępowanie diagnostyczne u chorych z płynem w worku osierdziowym obejmuje:
- badanie podmiotowe i przedmiotowe,
- badania laboratoryjne (np. morfologia krwi, badanie poziomu białka CRP lub BNP (peptydu natriureticznego typu B),
- badanie EKG,
- badania obrazowe, takie jak rentgen klatki piersiowej,
- badanie echokardiograficzne, a w szczególnych wskazaniach badanie tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.
Kluczowym badaniem w przypadku patologii płynu osierdziowego jest echokardiografia. Dzięki aparaturze ultrasonograficznej, kardiolog jest w stanie oszacować między innymi ilość płynu, jego lokalizację, rozpoznać sercowe przyczyny wysięku czy zidentyfikować tamponadę serca.
Konsultacja z kardiologiem
Płyn w osierdziu – leczenie i rokowanie
Leczenie płynu w osierdziu, zależy przede wszystkim od przyczyny dolegliwości, stopnia zaawansowania i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku nieznacznej patologii ilości płynu i braku objawów, monitorowanie stanu pacjenta często wystarcza. Gdy przyczyną wysięku są infekcje, stosuje się odpowiednie antybiotyki lub antywirusowe środki terapeutyczne. Gdy płyn wpływa na funkcjonowanie serca, konieczne może być jego usunięcie poprzez perykardiocentezę, która polega na nakłuciu worka osierdziowego w celu odprowadzenia nadmiaru płynu.
Rokowanie w wysięku osierdziowym zależy głównie od jego przyczyny. Leczenie podstawowej choroby często prowadzi do poprawy prognozy, jednak w przypadku ciężkich stanów, takich jak nowotwory czy zakażenia, rokowanie bywa mniej korzystne.
