Jedną z przyczyn zwyrodnienia biodra jest FAI, czyli konflikt udowo-panewkowy, który jest nie do końca poznanym problemem klinicznym. Przyjrzyjmy się, co wiemy do tej pory na temat FAI (femoroacetabular impingement).
Czym jest FAI?
Jako pierwszy, konflikt udowo-panewkowy opisał w 2003 roku profesor Ganza ze Szwajcarii. Od tego momentu coraz częściej zaczęto przyglądać się tej dolegliwości. Występuje ona już w młodym wieku, głównie u osób uprawiających sporty jak np.: piłka nożna, koszykówka, hokej, sporty walki, podnoszenie ciężarów. Profesor Ganza i jego współpracownicy zdefiniowali FAI jako powtarzający się stan nieprawidłowego kontaktu panewki stawu biodrowego z okolicą szyjkowo-głowową kości udowej prowadzący do powstania zmian degeneracyjnych chrząstki stawowej i obrąbka.
Jak wynika z obserwacji przyczyną powstawania FAI nie jest tylko uprawianie sportu, ale też choroby biodra wieku młodzieńczego, ciężka fizyczna praca, a wg niektórych autorów również siedzący tryb życia, wrodzone zwichnięcie biodra lub dysplazja, anatomiczne nieprawidłowości budowy głowy i szyjki kości udowej, młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej i choroba Perthesa, urazy biodra, zapalenia stawów.
Warto zwrócić uwagę, że osoby cierpiące z powodu konfliktu panewkowo-udowego zrywają około 10 razy częściej więzadło krzyżowe przednie i łatwiej ulegają urazom kolan i stawów skokowych.
W celu poznania skali problemu, Amerykanie poddali badaniom nastoletnich piłkarzy i wyliczyli, że FAI dotyka 50% dziewcząt i 70% chłopców uprawiających piłkę nożną. Podobnie statystyki zaobserwowali w przypadku innych dyscyplin sportowych, które wymagają kopnięć, przysiadów i rotacji w biodrze.
Jak i kiedy powstaje FAI?
FAI powstaje, gdy dochodzi do nienormatywnego tarcia w stawie biodrowym. Tarcie to spowodowane jest nieprawidłową budową stawu albo wyroślami kostnymi, które zmniejszają zakres ruchu. Zmiana kształtu głowy kości udowej i panewki spowodowane wyroślami powodują zwiększone tarcie, doprowadzające do uszkodzeń i bólu biodra.
Uszkodzenia w przebiegu FAI obejmuje chrząstkę stawową i obrąbek.
Nieleczony konflikt może z czasem doprowadzić do całkowitego wytarcia chrząstki, a to powoduje, że goła kość głowy kości udowej trze o kość panewki. Ten stan nazywamy chorobą zwyrodnieniową stawu.
Objawy FAI
Głównym objawem FAI jest ból w pachwinie i ograniczona ruchomość w stawie biodrowym. Jest on związany z ruchem biodra. Dolegliwości bólowe przedniej (pachwina), bocznej (krętarz i okolice) i tylnej okolicy biodra (pośladek). Objawy często nasilają się podczas wstawania po długim siedzeniu, czasami staw biodrowy może przeskakiwać lub częściowo się zablokować z powodu uszkodzeń jego obrąbka. Pacjenci opisują ten ból jako tępy lub ostry, skarżą się na blokowanie, przeskakiwanie i zahaczanie w biodrze. Ból może się również pojawiać po dłuższym siedzeniu lub chodzeniu głęboko w biodrze.
U niektórych pacjentów występuje również ból dolnej okolicy pleców, ból w pośladku lub górnej części uda czasem promieniujący do kolana (szczególnie wewnętrzna strona kolana), ból kolana.
Trzeba również pamiętać, że konflikt udowo-panewkowy nie jest jedyną możliwą przyczyną dolegliwości bólowych stawu biodrowego, dlatego trzeba różnicować go z innymi możliwymi przyczynami. A to może zrobić doświadczony ortopeda.
Rozpoznanie FAI
Rozpoznania FAI dokonuje się na podstawie danych:
- z wywiadu – konsultacja ortopedyczna u specjalisty zajmującym się schorzeniami bioder,
- badania klinicznego,
- z wyników badań obrazowych: RTG w dwóch projekcjach: Ap oraz osiowej, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego oraz badanie USG biodra.
Typy konfliktu panewkowo-udowego
Wyróżniamy dwa typu konfliktu panewkowo-udowego: cam i pincer.
CAM (typ krzywkowy):
Zniekształcenie dotyczy głównie głowy i szyjki kości udowej. Mogą to być osteofity, które tworzą się na przejściu głowy i szyjki kości udowej. Na skutek chorób biodra w wieku młodzieńczym jak np. młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej powstaje deformacja. Wpływa ona na nieprawidłową pracę biodra i dochodzi do uszkodzeń obrąbka i chrząstki. Ten typ konfliktu panewkowo-udowego częściej obserwowany jest u mężczyzn.
PINCER (typ kleszczkowy, szczypcowy):
W tym przypadku zniekształcenie dotyczy głównie panewki. Charakterystyczna jest nadbudowa kostna panewki przez co panewka staje się “za głęboka” i nadmiernie obejmuje głowę kości udowej, co w efekcie daje zakleszczanie obrąbka. Odmianą deformacji pincer jest nieprawidłowa tylna rotacja panewki (retrowersja panewki). Ten typ konfliktu panewkowo-udowego częściej dotyka kobiet.
MIESZANY:
Jest to najczęściej spotykana forma zniekształcenia, dotyka około 80% pacjentów, u których diagnozuje się konflikt panewkowo – udowy. Jest ona obserwowana zarówno u kobiet i u mężczyzn. Łączy w sobie cechy typu CAM oraz PINCER.
Leczenie
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze koncentruje się głównie na fizjoterapii. Tutaj staramy się, poprzez różnego rodzaju ćwiczenia, zabiegi, odpoczynek, profilaktykę usunąć dolegliwości bólowe i poprawić ruchomość. Leczenie zachowawcze to postępowania nieoperacyjne. Często zaleca się modyfikację aktywności życiowej, a szczególnie unikanie skrajnych ruchów w stawie biodrowym oraz przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Leczenie operacyjne należy rozważyć w przypadku, kiedy leczenie zachowawcze nie przyniosło poprawy. Współcześnie większość przypadków konfliktu udowo-panewkowego można leczyć endoskopowo, stosując artroskopię biodra.
Leczenie operacyjne
Artroskopia biodra
Jest to technika operacyjna, która w stosunkowo mało inwazyjny sposób może pomóc w rozwiązaniu problemów wynikających z powodu zwyrodnienia biodra i jego bólu. Zastosowana na wczesnym etapie choroby często pozwala na uniknięcie lub odsunięcie w czasie zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego. Artroskopia biodra jest wyjątkowo wymagającym zabiegiem. Do prawidłowego przeprowadzenia artroskopii biodra konieczne są specyficzne narzędzia dedykowane wyłącznie do tego zabiegu oraz duże doświadczenie ortopedy w wykonywaniu zabiegów endoskopowych.
Endoproteza biodra
Endoproteza biodra to zabieg stosowany w leczeniu zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych biodra. Jest on dość skuteczny i pomaga osobom, które miały problemy z poruszaniem się na samodzielne przemieszczanie się. Zabieg ten powoduje jednak u pacjentów istotne ograniczenia, a także z czasem może wymagać ponownej ingerencji chirurgicznej.
Profilaktyka
Stare przysłowie mówi: lepiej zapobiegać niż leczyć. I tak jest również w przypadku chorób zwyrodnieniowych bioder. Im wcześniej rozpoznane, im wcześniej włączone odpowiednie leczenie tym mniejsze konsekwencje postępującej choroby.
W obecnych czasach świadomość problemów zdrowotnych oraz ich zapobiegania staje się bardzo ważna. Nasza aktywność ruchowa rośnie. Młodzi ludzie, osoby w średnim wieku coraz częściej biegają i uprawiają inne sporty.W związku z tym coraz częściej u ortopedów pojawiają się młode osoby z dolegliwościami bólowymi stawu biodrowego.
Dzięki rozwiniętej technice radiologicznej można wszelkie niepokojące objawy odpowiednio wcześnie diagnozować, a następnie skutecznie leczyć, tym samym zapobiegać lub znacznie opóźniać wystąpienie zmian zwyrodnieniowych.
