Haluksy to potoczne określenie na chorobę zwyrodnieniową dotykającą dużego palca u stopy, inaczej zwane paluchem koślawym. To jedna z najczęściej diagnozowanych deformacji stóp. Występowanie haluksów rodzi problemy nie tylko natury estetycznej lub związanych z dobraniem obuwia, ale prowadzi także do szeregu innych następstw zdrowotnych. Od czego robią się haluksy i czym właściwie są? Jak rozpoznać początki haluksów? Czy haluksy można wyleczyć?
Jak powstają haluksy i czym są?
Czym w zasadzie są haluksy? Jest to deformacja stopy, podczas której duży paluch jest nienaturalnie ułożony – kieruje się w stronę pozostałych palców, co w konsekwencji zmienia ułożenie pierwszej kości śródstopia, która odchyla się w kierunku wewnętrznej krawędzi stopy. Efektem takiego bocznego skrzywienia palucha mogą być m.in. liczne zniekształcenia stopy, zaburzenia biomechaniki chodu, osłabienie mięśni w stopie oraz uszkodzenia lub stan zapalny torebki stawowej w obrębie stopy. Poprzez wspomniane odchylenie palucha na stopie powstaje też charakterystyczna narośl przypominająca wybrzuszenie lub guzek.
Można wyróżnić także kilka stopni zaawansowania haluksów:
- stopień I – odchylenie palucha do 20 stopni,
- stopień II – odchylenie palucha do 30 stopni,
- stopień III – odchylenie palucha do 50 stopni,
- stopień IV – odchylenie palucha powyżej 50 stopni.
Początkowo problem może być bagatelizowany, jednak z czasem przysparza więcej bólu i utrudnia funkcjonowanie. Haluksy zewnętrzne mogą pojawiać się zarówno w jednej stopie, jak i obydwu. Ponieważ w efekcie zniekształcona stopa z odchylonym paluchem wygląda nieestetycznie, wiele osób wstydzi się pokazywać stopy. Szacuje się, że problem haluksów dotyczy nawet 20% populacji wśród osób przed 65. roku życia, a u seniorów liczba ta sięga 35%. A skąd się biorą haluksy? Czynników prowadzących do rozwoju schorzenia może być wiele.
Przyczyny haluksów – od czego powstają?
Przyczyny rozwoju haluksów dzieli się na genetyczne oraz środowiskowe. Wśród czynników dziedzicznych wymienia się choćby:
- nieprawidłowości występujące w budowie stopy, np. płaskostopie,
- choroby o podłożu reumatycznym,
- zbyt duży paluch względem pozostałych palców u stopy (tzw. stopa egipska),
- wrodzona hipermobilność (nadmierna wiotkość stawów),
- nieprawidłowe ułożenie kości śródstopia.
Ponadto haluksy mogą rozwijać się u osób borykających się z nadwagą i otyłością, unikających aktywności fizycznej, prowadzących stojący tryb życia lub noszących nieodpowiednie obuwie – niewygodne, zbyt wąskie i ciasne lub na wysokich obcasach (z tego względu na ryzyko wystąpienia haluksów częściej narażone są kobiety niż mężczyźni). Źle dobrane buty to nie tylko haluksy – gruba skóra na piętach może stać się sucha i zrogowaciała. Innymi przyczynami haluksa dużego palca mogą być również nadmierne obciążenie stopy (przez uprawianie sportu lub tańca) oraz przebyte w przeszłości urazy.
Haluks – pierwsze objawy
Ponieważ schorzenie rozwija się powoli, początki haluksów są przeważnie trudne do zauważenia lub w dużej mierze bagatelizowane. Najczęstszym objawem występowania schorzenia jest zauważalne uwypuklenie na bocznym wybrzuszeniu palucha stopy, będące efektem odchylenia kości w stronę pozostałych palców stopy. Deformacja z czasem robi się coraz większa i w konsekwencji zaczyna powodować uciążliwy ból. Początek haluksów to także pojawienie się zgrubień naskórka (bolesnych zmian skórnych takich jak nagniotki i modzele). Nierzadko haluks objawia się też pod postacią obrzęków, odcisków i zaczerwienień skóry w miejscu uciskania przez obuwie, które ze względu na postępujące zwyrodnienie stopy coraz trudniej jest dopasować. Narastający ból w obrębie zniekształconej stopy utrudnia codzienne funkcjonowanie. Bywa też, że dolegliwości bólowe związane z haluksami zewnętrznymi nasilają się przy chodzeniu w konkretnym rodzaju obuwia lub przy poruszaniu się pieszo przez długi czas.
Jak pozbyć się haluksa?
Im wcześniej początki haluksa zostaną rozpoznane, tym szybciej można wdrożyć odpowiednie leczenie. Jeśli tylko zauważymy pierwsze oznaki deformacji stóp, warto skontaktować się z ortopedą w celu postawienia diagnozy. Aby sprawdzić, czy ma się haluksy, warto wykonać następujące czynności:
- usiąść na krześle tak, by postawić gołą stopę na podłodze,
- obejrzeć stopę z boku,
- przyjrzeć się kształtowi palucha – jeśli jest wygięty w charakterystyczny sposób, może to oznaczać haluksa.
Wprowadzenie odpowiedniej kuracji na haluksy zależy od stopnia zaawansowania schorzenia. W celu upewnienia się co do stopnia rozwoju zwyrodnienia lekarz przeważnie zleca wykonanie zdjęcia RTG w obciążeniu, aby odpowiednio ocenić postęp deformacji i stanu stawów. Następnym etapem jest zastosowanie dopasowanego sposobu leczenia – gimnastykę korekcyjną, fizykoterapię lub wkładki ortopedyczne. Metodę (zachowawczą lub operacyjną) dobiera się do stopnia zaawansowania zniekształcenia haluksów zewnętrznych. Jako metody zachowawcze pacjenci mogą zastosować m.in. plastry żelowe na haluksy, kliny międzypalcowe, aparaty korekcyjne (noszone na noc albo na dzień), specjalne poduszki chroniące przodostopie lub opaski i szyny na haluksy. Zadaniem tych specyfików jest zapewnienie prawidłowego ułożenia i ustawienia stopy, ochrona przed otarciami oraz korekcja płaskostopia (jeśli takowe występuje u pacjenta). Do wyboru zostają także maści oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jako inne domowe sposoby metody kuracji na haluksy skuteczne mogą okazać się kąpiele z solą, masaże olejkiem lawendowym oraz ćwiczenia. Niekiedy zaleca się zakładanie specjalnego obuwia – klapek lub sandałów na haluksy.
Przeczytaj także: Ćwiczenia na haluksy – leczenie palucha koślawego domowymi sposobami
Jeśli zastosowane nieinwazyjne metody leczenia haluksów okażą się nietrafione, wówczas niezbędne będzie przeprowadzenie operacji. Tylko wtedy jest cień szansy na całkowite wyleczenia haluksa, choć część specjalistów jest zdania, że zmiany są nieodwracalne. Niemniej po przebytej operacji, a także w celu uniknięcia wystąpienia haluksów, należy przestrzegać zaleceń profilaktycznych – noszenie wygodnego obuwia, aktywność fizyczna, ćwiczenia palców stóp i odpowiednia dieta – by nie dopuścić do odnowienia deformacji.
Bibliografia:
- https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kregoslup-kosci-stawy/haluksy-przyczyny-objawy-i-leczenie-aa-DEzP-dQgh-qmrx.html
- https://www.hellozdrowie.pl/haluksy-leczenie-i-jego-domowe-oraz-naturalne-formy/:
- S.D. Waldman: Atlas zespołów bólowych. Wrocław: Elsevier Urban&Partner, 2009, s. 363–365.
- D.E. Brown, R.D. Neumann: Sekrety ortopedii. Wrocław: Urban&Partner, 2006, s. 452–454.
- https://portal.abczdrowie.pl/haluksy-przyczyny-objawy-i-leczenie
- https://lekarzebezkolejki.pl/blog/haluksy-paluch-koslawy-dlaczego-powstaja-jak-skutecznie-leczyc-haluksy/w-3821:
- Stępień, K. (2021). Haluksy. Medycyna Praktyczna. Dostęp na: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/265154,haluksy. (Dostęp: lipiec 2023).
- Prusinowska, A., Maciejewski, W., Turski, P., Cichocki, T., Małdyk, P., Księżopolska-Orłowska, K. (2011). Paluch koślawy w stopie reumatycznej – leczenie operacyjne i rehabilitacja. Reumatologia, 49, 2, s. 90-95.
5. http://www.klinika-ruda.com.pl/a/afql,haluksy-skad-sie-biora-i-czy-da-sie-je-usunac
6. https://myszkowiec.com.pl/jak-sprawdzic-czy-ma-sie-haluksy/
7. https://wylecz-haluksy.pl/co-to-sa-haluksy-i-skad-sie-biora/:
- Foot and Ankle: Core Knowledge in Orthopaedics, ClinicalKey 2012, Core knowledge in orthopaedics series; Christopher W. DiGiovanni, Justin Greisberg; Elsevier Health Sciences, 2007; ISBN: 0323037356, 9780323037358
- Anatomy of the human body; Gray, H. (2012); London, England: Bounty.
- Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów; Jutta Hochschild; Paweł Posłuszny red. wyd. pol. Paweł Posłuszny; MedPh; Wrocław, 2018
8. https://medyczny.store/blog/blog-medyczny-centrum-wiedzy-i-wsparcia/zrogowaciale-piety-jak-usunac-najlepsze-sposoby-na-twarde-i-suche-piety
